«تولید بدون کارخانه» سالهاست که در جهان به یک مدل جذاب، چابک و اقتصادی برای توسعه صنعت تبدیل شده است. بسیاری از برندهای بزرگ جهانی، محصولات خود را بدون اینکه مالک کارخانه باشند، از طریق شبکهای از تولیدکنندگان متخصص، پیمانکاران صنعتی و زنجیرههای تأمین تولید میکنند. در ایران نیز این مفهوم بهویژه در دههی اخیر، اهمیت ویژهای پیدا کرده و بسیاری از فعالان صنعتی به این نتیجه رسیدهاند که برای رقابت در بازار داخلی و بینالمللی، نیاز به یک مدل نوین و کمهزینهتر از روشهای سنتی دارند.
در همین راستا، سومین همایش تولید بدون کارخانه توسط مجموعهی کازموپرایوت و با همراهی دبیر علمی همایش، موسی احمدزاده در ۲۲ مهرماه و در محل اتاق بازرگانی ایران برگزار شد. این رویداد با حضور چهرههای شاخص حوزه صنعت، تجارت، بهداشت و تولید کشور شکل گرفت؛ افرادی که هر یک نقش فعالی در سیاستگذاری یا اجرا دارند و دیدگاههایشان میتواند مسیر آینده تولید را روشنتر کند.
در این مقاله، علاوه بر تحلیل محتوای همایش و سخنرانان، تجربهای نزدیک از حالوهوای رویداد و تأثیری که چنین گردهماییهایی میتوانند بر آیندهی صنعت ایران بگذارند ارائه میشود.
۱. معرفی برگزارکنندگان و نقش کلیدی کازموپرایوت
این همایش به ابتکار کازموپرایوت برگزار شد؛ مجموعهای فعال در حوزه برندینگ، مشاوره تولید، و تسهیل توسعه برندهای آرایشی، بهداشتی و سلولزی. کازموپرایوت در سالهای اخیر با ایجاد ارتباط بین برندها و کارخانهها، تبدیل به یکی از مهمترین بازیگران «تولید بدون کارخانه» در ایران شده است. برگزار شدن سومین دوره این همایش نشان میدهد که این مجموعه، به یک مرجع تخصصی در این رویکرد تبدیل شده است.
موسی احمدزاده – رئیس انجمن واردکنندگان آرایشی و بهداشتی ایران – نیز نقش محوری بهعنوان دبیر علمی همایش بر عهده داشت. او یکی از چهرههای باسابقه صنعت آرایشی و بهداشتی کشور است و حضورش نشان میدهد این همایش تنها یک گردهمایی تئوریک نیست؛ بلکه پیوندی میان صنعت، تجارت و تجربههای عملی برقرار کرده است.
۲. معرفی سخنرانان و جایگاه آنان در صنعت
یکی از نقاط قوت این همایش، ترکیب سخنرانانی بود که از نهادهای کلیدی سیاستگذار و ناظر کشور حضور داشتند. برای اشاره دقیقتر، نامها و مسئولیتهای موجود در بنر به صورت زیر است:
دکتر شیخ
دکتر پیرصالحی
دکتر برادران
دکتر کریمزاده
دکتر بارانی
دکتر کامکار
دکتر خدرویسی
حضور چنین طیف گستردهای از مقامات و فعالان اقتصادی نشان میدهد که موضوع «تولید بدون کارخانه» اکنون تنها یک ایدهٔ خصوصی نیست؛ بلکه وارد حوزه سیاستگذاری کلان شده است.
۳. موقعیت برگزاری و حال و هوای اتاق بازرگانی ایران
مکان برگزاری این رویداد، اتاق بازرگانی ایران بود؛ ساختمانی که طی دههها محل تصمیمسازیهای مهم اقتصادی، نشستهای فعالان صنعت و تجارت، و محل گفتوگوی دولت و بخش خصوصی بوده است. ورود به سالن همایش، با فضای جدی، رسمی و پر از مدیران و متخصصان روبهرو شد.
چیزی که در نگاه اول به چشم میآمد، حضور گسترده فعالان حوزه تولید، صاحبان برندهای آرایشی و بهداشتی، تولیدکنندگان قراردادی، کارشناسان و دانشجویان علاقهمند به این موضوع بود.
همایش از نظر نظم، چیدمان و مدیریت زمان نیز ساختار حرفهای داشت. تیم کازموپرایوت برای پذیرایی، مدیریت ورود و خروج، راهنمایی مهمانان و هماهنگی برنامه بسیار دقیق عمل کرده بود؛ همین موضوع باعث شد شرکتکنندگان احساس کنند در یک رویداد کاملاً تخصصی و معتبر حضور دارند.
۴. مفهوم تولید بدون کارخانه؛ از نظریه تا عمل در ایران
«تولید بدون کارخانه» به معنی مالکنبودن برند بر کارخانه است؛ یعنی شرکتها میتوانند تمرکز خود را بر تحقیقوتوسعه، طراحی محصول، بازاریابی و فروش بگذارند و بخش سخت و سرمایهبر تولید را به پیمانکاران صنعتی واگذار کنند.
این مدل مزایا و چالشهای خود را دارد:
مزایا
کاهش سرمایه اولیه
امکان تمرکز برند بر کیفیت و نوآوری
سرعت بخشیدن به توسعه محصولات جدید
کاهش ریسکهای نگهداری ماشینآلات و نیروی انسانی
امکان مقیاسپذیری بالا
چالشها
وابستگی به کیفیت و تعهد تولیدکنندگان
پیچیدگی مدیریت زنجیره تأمین
نیاز به نظام نظارت و استاندارد قوی
احتمال بروز اختلافات قراردادی
در ایران نیز، رشد برندهای جدید بهویژه در حوزه آرایشی و بهداشتی عمدتاً به کمک همین مدل اتفاق افتاده بخش بزرگی از برندهای مطرح فعلی، کارخانه اختصاصی ندارند اما با همکاری کارخانههای معتبر، محصولات باکیفیتی تولید میکنند.
۵. تحلیل سخنرانیها و محورهای کلیدی همایش
الف) نگاه سیاستگذاران به تولید بدون کارخانه
سه چهره کلیدی از وزارت صمت و وزارت بهداشت در این همایش حضور داشتند:
دکتر پیرصالحی (بهداشت)
دکتر شیخ (صمت)
دکتر برادران (صمت)
پیام مشترک آنان این بود که:
«تولید بدون کارخانه میتواند به کاهش هزینهها و افزایش رقابتپذیری کمک کند، اما نیازمند تنظیمگری و تسهیلگری دقیق است.»
آنها بر این نکته تأکید کردند که مسیر بهینه، ترکیبی از نظارت هوشمند و کاهش بروکراسی است. به بیان سادهتر: دولت باید از این مدل حمایت کند، نه اینکه با مقررات پیچیده آن را دشوار سازد.
ب) چالشهای ثبت برند و مالکیت معنوی
سخنرانی دکتر کریمزاده – رئیس سابق اداره ثبت علائم تجاری – یکی از فنیترین بخشهای همایش بود. او توضیح داد که:
بسیاری از مشکلات برندها به دلیل ناآشنایی با قوانین ثبت علائم است.
تولید بدون کارخانه زمانی پایدار میشود که مالکیت معنوی برندها دقیق و قابل استناد باشد.
بسیاری از اختلافات میان برند و تولیدکننده به دلیل قراردادهای ناقص یا علامتهای ثبتنشده رخ میدهد.
این بخش برای صاحبان کسبوکار بسیار مهم بود؛ زیرا تولید بدون کارخانه بدون مدیریت درست حقوقی، میتواند نتیجهای معکوس بدهد.
ج) استانداردها و کیفیت در تولید قراردادی
دکتر بارانی – مدیر نظارت بر فراوردههای آرایشی و بهداشتی – بهطور مفصل درباره ضرورت رعایت استانداردها صحبت کرد. او تأکید کرد که برندها نباید فکر کنند چون تولید برونسپاری شده، مسئولیت کیفیت از دوش آنها برداشته میشود.
واقعیت این است که در مدل تولید بدون کارخانه، مسئولیت کیفیت بر عهده برند است نه کارخانه.
این نکته چند بار در همایش تکرار شد و نشان میداد که نهاد ناظر بهطورجدی به این موضوع توجه دارد.
۶. تجربهی شخصی از حضور در همایش
فضای همایش از همان ابتدا انرژی بالایی داشت. شرکتکنندگان با انگیزه آمده بودند تا پاسخهایی برای سوالات مهم خود بگیرند:
چگونه میتوان بدون سرمایه سنگین وارد عرصه تولید شد؟
چه کارخانههایی بهترین گزینه برای تولید قراردادی هستند؟
استانداردهای سازمان غذا و دارو دقیقاً چه میگویند؟
ثبت برند چه مراحلی دارد و چگونه از مشکلات حقوقی پیشگیری کنیم؟
آینده تولید آرایشی و بهداشتی در ایران چه خواهد شد؟
نکته قابلتوجه، میزان تعامل و پرسشگری حاضران بود. افراد نهفقط برای شنیدن سخنرانیها، بلکه برای شبکهسازی، ایجاد ارتباط با تولیدکنندگان و دریافت مشاورههای تخصصی آمده بودند.
۷. نقشی که کازموپرایوت در این میان ایفا میکند
کازموپرایوت در سالهای اخیر توانسته است فاصله میان برند و تولید را کاهش دهد. بسیاری از برندها در ایران با مشکل یافتن کارخانه مناسب، تنظیم قرارداد درست و مدیریت تولید روبهرو هستند. کازموپرایوت دقیقاً در همین نقطه ورود میکند و نقش «پلتفرم تسهیلگر» را بازی میکند.
این همایش نشان داد که:
این مجموعه تنها در سطح اجرا فعال نیست؛
بلکه در سطح سیاستگذاری، آموزش و استانداردسازی نیز نقش تأثیرگذاری دارد.
برگزاری سه دوره متوالی همایش، نشان میدهد که این مسیر مورد استقبال صنعت قرار گرفته و برندها علاقهمند هستند این مدل تولید را بهتر بشناسند.
۸. جمعبندی: اهمیت چنین همایشهایی برای آینده تولید در ایران
سومین همایش تولید بدون کارخانه، بیش از آنکه یک جلسه آموزشی باشد، یک حرکت ساختاری در مسیر توسعه صنعت ایران بود. این رویداد توانست:
بخش خصوصی را با سیاستگذاران روبهرو کند
مشکلات برندها را مستقیماً به گوش تصمیمگیران برساند
نگاهها را به مدلهای جدید تولید بازتر کند
و مسیر آینده را برای برندهای آرایشی و بهداشتی شفافتر سازد
در شرایطی که هزینههای تولید، سرمایهگذاری و ماشینآلات روزبهروز بالاتر میرود، تنها راه چابکسازی تولید، حرکت بهسمت مدلهایی مانند «تولید بدون کارخانه» است. کشورهایی مانند کره جنوبی، ژاپن، ترکیه و حتی بسیاری از برندهای اروپایی از همین مدل استفاده میکنند.
ایران نیز با داشتن کارخانههای متعدد و متخصص، فرصت آن را دارد که تبدیل به قطب تولید قراردادی منطقه شود؛ اما این مسیر نیاز به آموزش، تنظیمگری، شفافیت و فرهنگسازی دارد. همایشهایی مانند این رویداد، دقیقاً نقش همین فرهنگسازی را ایفا میکنند.